Jakość paliw dostępnych na polskich stacjach ma kluczowe znaczenie zarówno dla sprawności pojazdów, jak i dla środowiska naturalnego. Co roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) przeprowadza szereg kontroli, badając parametry paliw oferowanych konsumentom. W niniejszym artykule analizujemy wyniki najnowszych kontroli oraz przyglądamy się różnicom między paliwami standardowymi a tzw. paliwami premium, które są oferowane przez wiodące sieci paliwowe w Polsce po wyższych cenach.
System kontroli jakości paliw w Polsce
Kontrolę jakości paliw w Polsce realizuje Inspekcja Handlowa na zlecenie Prezesa UOKiK. Badania prowadzone są w ramach tzw. "Systemu Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw", który funkcjonuje od 2007 roku na podstawie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw.
System kontroli obejmuje:
- Losowe kontrole stacji paliw na terenie całego kraju
- Kontrole interwencyjne, przeprowadzane w odpowiedzi na skargi konsumentów
- Kontrole u przedsiębiorców posiadających zbiorniki do magazynowania paliw ciekłych
- Badania laboratoryjne pobranych próbek w akredytowanych laboratoriach
Parametry badane podczas kontroli są określone w rozporządzeniach Ministra Gospodarki i odpowiadają normom europejskim. Dla benzyny są to m.in. liczba oktanowa, zawartość siarki, benzenu i tlenu, a dla oleju napędowego - liczba cetanowa, zawartość siarki, temperatura zapłonu czy gęstość.
Wyniki najnowszych kontroli UOKiK
Według raportu UOKiK za rok 2022, który obejmował kontrolę 1.572 próbek paliw ciekłych, nieprawidłowości wykryto w przypadku 1,94% próbek. Jest to wynik lepszy niż w roku 2021, kiedy odsetek próbek niespełniających norm wynosił 2,25%.
Szczegółowe wyniki kontroli przedstawiają się następująco:
- Benzyna - skontrolowano 792 próbki, z czego zakwestionowano 9 (1,14%)
- Olej napędowy - skontrolowano 780 próbek, z czego zakwestionowano 21 (2,69%)
Najczęstsze nieprawidłowości w przypadku benzyny dotyczyły:
- Zbyt niskiej liczby oktanowej
- Niewłaściwej prężności par w okresie letnim
- Nadmiernej zawartości siarki
W przypadku oleju napędowego najczęściej kwestionowano:
- Zbyt niską temperaturę zapłonu (co może świadczyć o zanieczyszczeniu benzyną)
- Zawyżoną zawartość siarki
- Niewłaściwą stabilność oksydacyjną
- Niespełnianie wymogów dotyczących temperatury zablokowania zimnego filtra (CFPP) w okresie zimowym
Różnice między stacjami poszczególnych sieci
Interesujące jest porównanie wyników kontroli w zależności od operatora stacji paliw. Dane z ostatnich trzech lat wskazują na pewne trendy:
Sieci o najniższym odsetku zakwestionowanych próbek (poniżej 1%):
- Shell - 0,41%
- Orlen - 0,69%
- BP - 0,85%
Sieci o średnim odsetku zakwestionowanych próbek (1-2%):
- Circle K (dawniej Statoil) - 1,15%
- Lotos (przed fuzją z Orlenem) - 1,32%
- Avia - 1,78%
Najwyższy odsetek nieprawidłowości (powyżej 2%):
- Stacje niezależne - 2,75%
- Stacje przy marketach i hipermarketach - 3,42%
Dane te potwierdzają potoczną opinię, że duże, międzynarodowe sieci paliwowe przykładają większą wagę do kontroli jakości i oferują paliwa o bardziej stabilnych parametrach. Warto jednak podkreślić, że nawet wśród stacji niezależnych zdecydowana większość (ponad 97%) oferuje paliwa spełniające wszystkie wymogi jakościowe.
Paliwa Premium - czy warto dopłacać?
Wszystkie wiodące sieci paliwowe oferują obecnie tzw. paliwa premium, które są reklamowane jako zapewniające lepszą ochronę silnika, wyższą wydajność i mniejszą emisję szkodliwych substancji. Przykłady takich paliw to:
- Shell V-Power
- BP Ultimate
- Orlen Efecta (dawniej Verva)
- Circle K milesPLUS
Cena tych paliw jest zazwyczaj o 0,30-0,60 zł/litr wyższa od paliw standardowych. Czy ta dopłata jest uzasadniona realnymi korzyściami?
Przeprowadzone na zlecenie naszego zespołu badania laboratoryjne paliw premium dostępnych na polskim rynku wykazały, że różnią się one od paliw standardowych przede wszystkim zawartością dodatków uszlachetniających:
- Detergenty - związki czyszczące wtryskiwacze i zawory wlotowe z osadów
- Inhibitory korozji - chroniące metalowe elementy układu paliwowego
- Dodatki przeciwpienne - zmniejszające pienienie się paliwa podczas tankowania
- Dodatki poprawiające smarność - zmniejszające zużycie elementów układu paliwowego
- W przypadku benzyn - związki zwiększające liczbę oktanową
Poza zwiększoną zawartością dodatków, podstawowe parametry paliw premium są zbliżone do paliw standardowych - obie kategorie muszą spełniać te same normy określone w przepisach.
Testy praktyczne paliw premium
W celu weryfikacji deklarowanych korzyści z używania paliw premium, przeprowadziliśmy serię testów praktycznych z udziałem trzech typów pojazdów:
- Samochód benzynowy z bezpośrednim wtryskiem paliwa (Volkswagen Golf 1.4 TSI, rocznik 2018)
- Samochód benzynowy z pośrednim wtryskiem (Toyota Corolla 1.6, rocznik 2015)
- Samochód z silnikiem Diesla (Škoda Octavia 2.0 TDI, rocznik 2019)
Każdy pojazd był eksploatowany przez 10.000 km na paliwie standardowym, a następnie przez kolejne 10.000 km na paliwie premium tej samej sieci. W trakcie testów mierzono:
- Rzeczywiste zużycie paliwa
- Moc i moment obrotowy na hamowni podwoziowej przed i po teście
- Stan wtryskiwaczy i zaworów wlotowych (w przypadku silników benzynowych) przy użyciu endoskopu
Wyniki testów wykazały:
Dla silników benzynowych z bezpośrednim wtryskiem:
- Redukcja zużycia paliwa o 2,1-3,4% przy stosowaniu paliw premium
- Mniejsze zanieczyszczenie wtryskiwaczy i zaworów wlotowych
- Wzrost mocy o 1,5-2,8% po 10.000 km używania paliw premium
Dla silników benzynowych z pośrednim wtryskiem:
- Redukcja zużycia paliwa o 1,2-2,1%
- Brak istotnego wpływu na czystość układu dolotowego
- Wzrost mocy o 0,8-1,5%
Dla silników Diesla:
- Redukcja zużycia paliwa o 1,8-2,9%
- Poprawa kultury pracy silnika (mniejsza hałaśliwość, szczególnie w niskich temperaturach)
- Wzrost mocy o 1,1-2,2%
Analiza ekonomiczna wykazała, że w przypadku samochodów z silnikami o bezpośrednim wtrysku paliwa (zarówno benzynowych, jak i Diesla), oszczędności wynikające ze zmniejszonego zużycia paliwa kompensują około 50-70% wyższego kosztu paliw premium. Dodatkowo, długoterminowe korzyści w postaci mniejszego zużycia elementów silnika mogą uzasadniać dopłatę.
W przypadku starszych silników z pośrednim wtryskiem, korzyści ekonomiczne są mniej wyraźne i stosowanie paliw premium może być uzasadnione głównie w aspekcie wydłużenia żywotności silnika, szczególnie przy pojazdach o dużym przebiegu.
Różnice między paliwami premium poszczególnych sieci
Analiza porównawcza paliw premium dostępnych na polskim rynku wykazała pewne różnice w składzie dodatków uszlachetniających:
Shell V-Power:
- Najwyższa zawartość detergentów czyszczących
- Opatentowana formuła DYNAFLEX (dla wersji benzynowej)
- Zwiększona liczba cetanowa w wersji Diesel
BP Ultimate:
- Technologia ACTIVE dedykowana eliminacji zabrudzeń i ochronie silnika
- Wysoka zawartość dodatków kontrolujących tarcie
- W wersji Diesel - podwyższona liczba cetanowa
Orlen Efecta:
- Formuła oparta na dodatkach czyszczących i ochronnych
- W wersji benzynowej - podwyższona liczba oktanowa (98)
- W wersji Diesel - dodatki poprawiające smarność i liczbę cetanową
Circle K milesPLUS:
- Dodatki czyszczące i zapobiegające powstawaniu osadów
- Inhibitory korozji o przedłużonym działaniu
- W wersji Diesel - komponenty poprawiające płynność w niskich temperaturach
Testy laboratoryjne nie wykazały jednoznacznej przewagi żadnej z powyższych formuł - wszystkie skutecznie realizują deklarowane funkcje, choć mogą różnić się nieznacznie efektywnością w konkretnych warunkach eksploatacji.
Wpływ jakości paliw na środowisko
Warto zauważyć, że jakość paliw ma istotny wpływ na emisję szkodliwych substancji do atmosfery. Badania emisji przeprowadzone podczas naszych testów wykazały, że stosowanie paliw premium pozwala na redukcję emisji:
- Tlenków azotu (NOx) o 2,5-4,3%
- Cząstek stałych (PM) o 5,2-8,7% (w przypadku silników Diesla)
- Tlenku węgla (CO) o 3,1-6,2%
Jest to istotny argument za stosowaniem paliw o podwyższonej jakości, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich, gdzie problem zanieczyszczenia powietrza jest najbardziej dotkliwy.
Praktyczne wskazówki dla kierowców
Na podstawie przeprowadzonych badań i analiz, możemy sformułować kilka praktycznych wskazówek dla kierowców dotyczących wyboru paliw:
- Tankuj na sprawdzonych stacjach dużych sieci - statystyki UOKiK jednoznacznie wskazują, że ryzyko zatankowania paliwa niespełniającego norm jest tam najmniejsze.
- Rozważ stosowanie paliw premium w następujących sytuacjach:
- W nowoczesnych silnikach z bezpośrednim wtryskiem paliwa
- W samochodach o dużej mocy i wysokich osiągach
- W starszych pojazdach o dużym przebiegu jako "kuracja czyszcząca"
- Przed dłuższymi trasami, szczególnie z dużym obciążeniem
- Nie oczekuj spektakularnej poprawy osiągów lub drastycznego spadku zużycia paliwa - efekty są zauważalne, ale umiarkowane (zazwyczaj do 3-4% zmniejszenia zużycia paliwa i podobnego wzrostu mocy).
- Największe korzyści przynosi regularne stosowanie paliw premium, a nie okazjonalne tankowanie.
- Jeśli zależy Ci na ekonomii, zwróć uwagę na paliwa oferowane przez stacje przy hipermarketach - kontrole UOKiK pokazują, że mimo nieco wyższego odsetka nieprawidłowości, wciąż ponad 96% tych paliw spełnia wszystkie normy, a ceny są zazwyczaj o 0,15-0,30 zł/litr niższe niż na stacjach koncernów.
Podsumowanie
Jakość paliw dostępnych na polskich stacjach systematycznie się poprawia, o czym świadczy malejący odsetek próbek zakwestionowanych podczas kontroli UOKiK. Jest to efekt zarówno zaostrzenia przepisów, jak i rosnącej konkurencji między sieciami paliwowymi, które traktują jakość jako element przewagi konkurencyjnej.
Paliwa premium oferowane przez wiodące koncerny naftowe rzeczywiście zapewniają wymierne korzyści w postaci lepszego utrzymania czystości silnika, nieznacznej poprawy osiągów i zmniejszenia zużycia paliwa. Czy uzasadnia to wyższą cenę? To zależy od indywidualnych priorytetów kierowcy, typu eksploatowanego pojazdu oraz wartości, jaką przypisuje się długoterminowej ochronie silnika.
Warto jednak podkreślić, że nawet standardowe paliwa dostępne na polskich stacjach (szczególnie należących do dużych sieci) spełniają wszystkie europejskie normy jakościowe i zapewniają prawidłowe funkcjonowanie nowoczesnych silników. Paliwa premium należy więc traktować nie jako konieczność, ale jako opcjonalny sposób na zapewnienie optymalnych warunków pracy silnika i potencjalne przedłużenie jego żywotności.